Caleidoscopia

Conferentie 3

Een impressie van de 3e Conferentie Amsterdam

De conferentie is georganiseerd door het “Diversiteitsnetwerk Supervisoren met een migrantenachtergrond”. Het doel is kennis te maken met het diversiteitsspel Caleidoscopia, en tot verdere verdieping te komen mbt theorie en werkwijze vanuit een caleidoscopisch perspecief. De doelgroep bestaat uit professionals en andere geïnteresseerden die te maken hebben met effecten van diversiteit in de samenleving (supervisoren, docenten, (personeels)managers, hulpverleners e.a.). De intentie van het begrip diversiteit is niemand uit te sluiten.

Dit is geen uitputtend verslag van de hele dag, zie daarvoor eerdere verslagen op deze site: link “Archief” en dan conferentie 5 nov 2004, evaluatie. Voor informatie over het spel “Caleidoscopia” verwijs ik naar HOME.

Binnenkomst in gebouw “d’Bruynvis” aan de Keizersgracht in Amsterdam: inschrijving bij twee vriendelijke en enthousiaste vrouwen, geen formeel gedoe, meteen een hartelijk welkom. Het gebouw is karakteristiek, met ruime hal en mooi trappenhuis, dat optimaal benut wordt in het openingsritueel: trommels in het trappenhuis, een Japanse manier van trommelen door twee leden van de taikogroep Hanadon (taiko= trom). Intense ervaring van dynamiek en vitaliteit, concentratie, spannende afwisseling van stilte en geluid, met opzwepende ritmes. Mij valt de naadloze afstemming van de twee trommelaars op, via een kreet of term, via betekenisvolle sierlijke bewegingen, maar ook op onzichtbare manieren. Een staaltje van optimale samenwerking, op basis van wederzijds respect en – dat kan niet anders – intuitief/intens/volledig contact. Daar word ik letterlijk en figuurlijk warm van.

In de grote zaal boven vervolgens een inleiding door Kitlyn Tjin A Djie, transcultureel systeemtherapeute. Wat me aanspreekt, is de manier waarop ze haar praatje houdt: ongedwongen, met humor, warmte, inspiratie, uitnodigend, geen spoor van saaiheid of gewichtigdoenerij. Haar inleiding is via bovenstaande link beschikbaar, dus hier geen samenvatting, maar wel een paar noties die me bij blijven:

*       werken met en in diversiteit is werken in onzekerheid

*       de ruimte tussen begeleider en begeleide (supervisor – supervisant) zou een   transitionele ruimte moeten zijn, een lege ruimte waarin je jezelf en elkaar opnieuw kunt ont-dekken (ont-dekken ipv toe-dekken, fvd)

*       daarbinnen zijn de volgende competenties nodig: kennis van eigen culturele bagage, kennis van andere culturen, kennis van je eigen heilige huisjes (wanneer word je op je ziel getrapt), kunnen wisselen van perspectief, kunnen zien van je eigen blinde vlekken.

En dit laatste blijft bij mij “hangen”; want er zit een paradox in: hoe kun je je eigen blinde vlekken zien? In ieder geval niet in je eentje. Alleen in de ontmoeting met een ander kun je gaan zien dat je blinde vlekken hebt en welke dat zijn. Hoeveel het er zijn weet je pas als je ze allemaal ontdekt hebt, en dan nog weet je nooit of je ze “compleet” hebt. Ik denk eigenlijk dat dit een levenslang leerproces is. En volgens mij is daar nog een onderliggende competentie voor nodig, namelijk het vermogen om los te laten, je open te stellen, wakker te zijn. Voor mij staat de rest van de dag ondermeer in het teken van (het opsporen van) “blinde vlekken”.

Na de inleiding door Kitlyn, vertelt Margie Kessler – die samen met Enith Pereira het spel Caleidoscopia ontwikkeld heeft – over de geschiedenis vh spel. Ooit als idee ontstaan in een brainstorm over geschikte werkvormen rond het thema diversiteit voor een groep studenten aan de Hogeschool van Amsterdam. Het bleek een zeer inspirerende werkvorm te zijn, en zo is het langzaamaan uitgegroeid tot het prachtig vormgegeven spel van nu. En het blijft in ontwikkeling, doordat er nog steeds geschaafd wordt aan de verschillende begrippen op de kaartjes. De conferenties geven elke keer weer input om tot mogelijke herformulering van de begrippen te komen.

Na deze inleidingen gaan we naar onze eigen “homegroup”, een groep van 6 à 8 personen, waarin we een korte kennismakingsronde houden, mbv een kaartje uit het spel. Ook wordt iedereen door de begeleidster Hannie Nanlohy-Sniphout, uitgenodigd aan te geven wat zij (in onze groep zitten alleen maar vrouwen) van de dag verwacht, “wat je komt halen”. De verwachtingen zijn zeer divers, evenals de achtergronden vd deelnemers. Achtergronden: coachingsbureau, politiek, onderwijs/supervisie, verslavingszorg aan jongeren, therapiepraktijk. Verwachtingen: instrumenten om de doelgroep beter te bereiken, eigen blinde vlekken opsporen, omgaan met diversiteit in het werk. Via het werken met de kaartjes, worden de begrippen tevens verhelderd, bv het begrip “handicap”: dat wat ontbreekt, zowel fysiek als psychisch. Daar zit zo’n blinde vlek: de eerste associatie met het woord handicap is dat het (alleen) over lichamelijke handicaps gaat. De kennismakingsronde dmv kaartjes verloopt heel soepel, mensen laten meteen iets van zichzelf zien, er vinden kleine ontmoetingen plaats. En dat in een uurtje tijd!

Hierna volgt een ronde workshops. Voor “nieuwelingen” is er de mogelijkheid om in een basisworkshop het spel te leren kennen door ermee te spelen/werken. Daarnaast worden – in een ochtend- en een middagronde – de volgende workshops aangeboden: Bateson, Contextueel, Ecogram/Genogram, Betekenis/Beleving Taal, Verdiepingsworkshop Tekenen, Teambuilding. Omdat ik het spel alleen globaal ken, heb ik me ingeschreven voor de basisworkshop. Deze wordt begeleid door Norma Alberg. Zij verheldert de acht begrippen uit het spel aan de hand van haar eigen ervaringen. Dit doet ze op een aanraakbare en levendige manier. Uitnodigend ook.

Vervolgens gaan we in groepjes van drie of vier het spel spelen. Ik zit in een groepje met drie andere vrouwen en we besluiten een paar kaarten te kiezen en per kaartje iets over onszelf te vertellen. Zo ontstaat er elke keer een kennismakingsronde aan de hand van een thema. Wat me opvalt, is dat er zo snel verdieping ontstaat, waardoor ontmoeting mogelijk wordt. Ik word me – door het kaartje “levensfase” – meer bewust van het feit dat ik in ons groepje veruit de oudste ben en wat dat voor mij betekent, juist doordat de betekenis van onze verschìllende levensfasen zo expliciet gemaakt wordt. Ook de begrippen “gender” en “religie” komen op tafel. We bevragen elkaar, en bewaken onze grenzen daarbij. We worden door elkaar aangeraakt, omdat er wezenlijke dingen op tafel komen. Opnieuw word ik getroffen door de soepele, helpende werking vd kaartjes.

Als we voor de lunch de trappen naar beneden aflopen, denk ik de geur van soep te ruiken. Beneden gekomen tref ik geen soep aan (met kleffe broodjes), maar er staat een feestelijke tafel met heerlijke warme hapjes: opgerolde turkse pizza’s, loempia’s, gebakken banaan, risolles, bara, alles ook in vegetarische uitvoering en met smakelijke sausjes. Over gewoontevorming en blinde vlekken gesproken….

Mijn middagworkshop heeft als onderwerp: ecogram/genogram en wordt begeleid door Driss Sallou en Marjo Boer.

Driss heeft een rasterschema ontwikkeld, waarmee je de invloed en doorwerking van je omgeving – zowel je huidige als je “geërfde” omgeving – in kaart kunt brengen. Voor meer inhoudelijke informatie over deze en de andere workshops, zie de uitnodiging voor deze conferentie.

Aan de hand van zijn eigen situatie verklaart hij de begrippen ecogram en genogram1, die in het rasterschema met elkaar gecombineerd worden. Het ecogram brengt de verschillende leefgebieden met daarbij behorende contacten in kaart: werk, opleiding, gezondheid, financiën, huisvesting, vrienden, woonomgeving, vrije tijd. Het genogram is een soort stamboom, en brengt belangrijke familiegebeurtenissen in kaart, zoals rolverdeling, beroepen, sterfgevallen, verhuizingen etc. Driss laat ons mbv zijn eigen genogram zien hoe het opleidingsniveau binnen twee generaties in zijn familie verschoven is. Zo kun je in je eigen eco- en genogram, mbv kleuren opvallende ontwikkelingen, tendensen, tegenstellingen, problemen, sterke kanten etc. laten zien.

Na Driss’ uitleg gaan we in kleine groepen aan de slag om ons eigen geno- en ecogram te tekenen en hierover met elkaar uit te wisselen. Binnen de kortste keren zit iedereen geconcentreerd aan haar eigen genogram te werken. In mijn eigen genogram valt me op dat ik – behalve de generaties van mijn grootouders, ouders en mezelf – ook de generatie van de kinderen van mijn broers en zus teken, naast natuurlijk mijn eigen kinderen. Het maakt me duidelijk hoe betekenisvol deze generatie (van mijn neefjes en nichtjes) voor mij is. Verder valt me op dat ik mijn hele schoonfamilie vergeet; ik vraag me af of dit te maken heeft met het gegeven dat ik mijn schoonmoeder helemaal niet en mijn schoonvader maar vrij kort gekend heb. Ik besef deze dingen pas echt duidelijk als ik de genogrammen van mijn groepsgenoten zie.

Ook in deze workshop is de fase van uitwisseling weer zeer betekenisvol, er komen meteen essenties op tafel. Zo verwoorden we onze – al dan niet expliciete – familie-motto’s; één ervan uit ons groepje is blijven hangen: “je kunt niet alles hebben”. Het is opvallend dat de genogrammen, sterker dan de ecogrammen, die we ook getekend hebben, uitnodigen tot gesprek over onderliggende en achterliggende emotionele gebieden.

De workshop wordt afgesloten door gezamenlijk te kijken naar de mogelijkheden van het rasterschema binnen begeleidingssituaties. De waarde van het raster ligt in de overzichtelijkheid ervan. Degene die begeleid wordt kan in een oogopslag zien binnen welke context hij/zij zich bevindt. Vervolgens kun je daarbinnen allerlei invalshoeken kiezen om het raster verdere inhoud en kleur te geven. Een rijk begeleidingsmiddel, kortom.

Na deze tweede workshop-ronde keert iedereen terug naar de homegroup van de ochtend. We evalueren de dag met elkaar. De ervaringen met het spel zijn zeer positief: inspirerend, inzicht-gevend, leidt tot en/en-denken, brengt tot essenties, nodigt uit tot gesprek/ontmoeting. Ook de workshops worden gewaardeerd, met de aantekening dat soms de tijd te kort was.

Hierna is er nog een plenaire terugkoppeling in de grote zaal waar we de dag begonnen zijn. De evaluaties uit de diverse homegroups worden hier gerapporteerd. De algehele tendens is, dat mensen enthousiast en geïnspireerd zijn geraakt. Er is veel waardering voor de zorgvuldigheid en integriteit van de organisatie. Diverse keren wordt de inspirerende opening met de trommels genoemd, evenals de fantastische lunch.

Margie Kessler doet het verzoek toekomstige ervaringen met het spel, en nieuwe spelsuggesties door te geven aan het diversiteitsnetwerk (voor adressen zie de homepage). Als afsluiting van de hele dag is er een Surinaams ritueel door Kitlyn Tjin A Djie en Urmie Mac Nack. Hierin wordt dank gezegd voor de ervaringen van de dag en zegen gevraagd aan de Onnoembare op onze verdere wegen. Het is jammer dat de woorden niet allemaal en overal goed te horen zijn, maar toch maakt het op mij indruk dat we daar nog even gezamenlijk – stil – staan. Voor mij een waardig einde van een betekenisvolle dag.

Edam,
Fleur van Duin

1 Genogram vooral bekend vanuit de contextuele benadering ontwikkeld door I. Boszormenye Nagy, waarbij de relationele ethiek en de intergenerationele betekenis van de familie op een universele wijze belicht wordt, veel gebruikt in hulpverlening.

Ecogram is een latere meer sociologische variant.
Driss heeft die twee tot het rasterschema samengevoegd.

Heb je nog vragen? Wij helpen je graag.

"*" geeft vereiste velden aan

Naam
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.